Pojęcie „Fremont” jako do pewnego stopnia odrębnej jednostki kulturowej, wprowadził w latach 30-tych ubiegłego stulecia Noel Morss. Kompleks wziął swą nazwę od lokalnej rzeki, która przepływała w pobliżu Fruity w centralno-wschodniej części Utah, gdzie prowadził badania. To właśnie on po raz zauważył jej odrębność od kultur z kręgu Południowego Zachodu Ameryki Północnej. Jednak w duchu ówczesnej epoki, co potwierdzono również na słynnej konferencji w Pecos w stanie Nowy Meksyk, zjawisko to postrzegano raczej w kategoriach północnych peryferii Anasazi. Późniejszy badacz tego obszaru kulturowego Melvin Aikens, twierdził w swych wcześniejszych publikacjach, że ludność Fremont wywodziła się z Atapasków, którzy mieli przybyć do Utah około 500 AD. Według niego przejęli wiele cech Pueblo jak ceramika, uprawa roli czy architektura. Stanowili więc niejako „mix” elementów południowo-zachodnich i tych z terenów Wielkich Równin. W pewnym sensie Aikens podążał śladami interpretacji, zaproponowanej przez Juliana Stewarda, a następnie Jamesa Gunnersona. Jesse Jennings uznał z kolei, że korzenie tej społeczności tkwią w zdefiniowanej przez niego kulturze archaicznej pustynnej (DAC – Desert Archaic Culture), z dodatkowymi wpływami z Południowego Zachodu. Obecnie nie używa się już praktycznie pojęcia DAC, tylko terminu okres archaiczny ze wszystkimi jego wariantami lokalnymi. Generalnie widać pewne kontynuacje w kulturze materialnej od tego okresu aż do czasów Fremont.
Replika figurki Fremont
W swych późniejszych pracach Melvin Aikens, zaczął zwracać uwagę na badania w Hogup Cave, gdzie podobno znalazł wyraźne ślady przejścia z z okresu archaicznego do momentu pojawienia się Fremont. W jego ujęciu miejscowa łowiecko-zbieracka ludność dołożyła jedynie do swego stylu życia nowe elementy, w tym ceramikę i kukurydzę. Jak do tej pory przeważa pogląd o archaicznym pochodzeniu tej społeczności.
Wielu problemów nastręcza także samo datowanie. Daty różnią się bowiem znacznie pomiędzy różnymi regionami Utah, a trzeba pamiętać, że interesująca nas ludność użytkowała praktycznie całe terytorium tego stanu oraz dodatkowo najbardziej wschodni pas Nevady i zachodniego Kolorado oraz południowe rubieże Idaho. W regionie Wielkiego Słonego Jeziora początki Fremont należałoby upatrywać tuż po 400 AD. W Północnym Utah datowanie wskazuje na 650 AD. Z kolei z regionu San Rafael (centralno-wschodnie Utah) data z Cedar Siding Shelter wskazuje nawet na drugie stulecie AD, co stanowiłoby jedną z najwcześniejszych manifestacji tego zjawiska kulturowego.
Fremont Indian State Park
Obecnie postrzega się Fremont jako pewien kompleks kulturowy, niezwykle zróżnicowany wewnętrznie i regionalnie, prawie tak samo jak krajobraz zamieszkiwanego przez nich terytorium stanu Utah. Według Madsena w jego skład wchodzi zarówno ludność zajmująca się rolnictwem, jak i ta przemieszczająca się w poszukiwaniu pożywienia (rośliny i zwierzęta). Zajmowali częściowo terytorium dwóch prowincji fizjograficznych, a mianowicie północną część Wyżyny Kolorado i wschodnią część Wielkiej Kotliny. Madsen określa ich ramy chronologiczne na 2100 do 500 lat temu. Twierdzi, że na przestrzeni około 1000 lat miejscowa łowiecko-zbieracka ludność, przyswoiła sobie sporo nowinek od społeczności rolniczych zamieszkujących Południowy Zachód Ameryki Północnej. Dodatkowo najbardziej charakterystyczną cechą, którą w literaturze przedmiotu przypisywano społecznościom kompleksu Fremont, była zmieniająca się strategia pozyskiwania żywności w zależności od okoliczności. Wynikać to może z warunków klimatycznych i geograficznych na terytorium zamieszkiwanym przez te grupy. Na Wyżynie Kolorado ze względu na wysokość, mamy do czynienia z bardzo krótkim sezonem wzrostu, z kolei na obszarze Wielkiej Kotliny ten czas jest dłuższy, ale tu opad atmosferyczny jest marginalny. Ludność dostosowała więc tak swą strategię pozyskiwania żywności, aby była optymalna dla jej przetrwania. Z jednej strony kontynuowali łowiecko-zbieracki styl życia, z drugiej zaś „zapobiegliwie na wszelki wypadek” zaadaptowali elementy uprawy roślin z obszarów na południe od nich. Można tu mówić także o grupach, które „pozostały wierne” gospodarce przyswajającej, jak i takich, które prowadziły w pełni osiadły tryb życia, nie rezygnując jednak do końca ze zbieractwa czy łowiectwa.
Park Narodowy Capitol Reef
Mimo tak skomplikowanej sytuacji, kultura materialna kompleksu Fremont zawiera wiele cech wspólnych tym różnym grupom. Chodzi tu głównie o mokasyny, noszone przez lokalną populację w odróżnieniu do sandałów z obszaru Pueblo, specyficzne kosze, grawerowane tabliczki kamienne, figurki antropomorficzne czy bogatą potężnych niekiedy rozmiarów sztukę naskalną. Co ciekawe panele z petroglifami i malowidłami znajdują się często w tych samych miejscach, co archaiczne przedstawienia w stylu Barrier Canyon (BCS). Owe gliniane figurki wykazują podobieństwa do tych odkrytych w warstwach archaicznych z Jaskiń Cowboy i Walters. Przedstawienia postaci antropomorficznych wydają się zbliżone do tych z BCS, zarówno pod względem rozmiarów, tematyki czy niekiedy zdobienia.
Osiedla ludności Fremont oscylowały od stanowisk jaskiniowych, przez stałe osady aż po czasowe obozowiska. Wśród tych stałych,wyróżnić można dwa typy. Pierwszy z nich stanowiły swego rodzaju niewielkie wioski, złożone od jednej do pięciu ziemianek oraz struktur naziemnych z adobe, pełniących funkcje spichlerzy. Drugi typ osiedli to większe osady, podobne zabudową do tych mniejszych, ale struktury mieszkalne stały się nieco większe.Wydaje się, że niektóre z największych domostw mogły stanowić swego rodzaju wyspecjalizowane „warsztaty produkcyjne”. Mamy tu również do czynienia z pewną ewolucja form owych struktur mieszkalnych od okrągłych, charakterystycznych dla wczesnej fazy, po prostokątne, znane z okresu późniejszego. W inwentarzach tej kultury występuje także szara, niemalowana ceramika. Niektóre typy posiadają rodzaj plastycznego zdobienia. Później pojawia się również dekoracja z użyciem czarnego barwnika. Cechą wyróżniającą ludność Fremont od ich południowych sąsiadów, zwłaszcza Anasazi, były charakterystyczne mokasyny, w odróżnieniu od sandałów noszonych przez tych ostatnich. Również uprawiana przez te społeczności kukurydza różniła się od tej z kręgu południowo zachodniego. Ta charakterystyczna dla terytorium kompleksu Fremont była przystosowana do o wiele krótszego sezonu wzrostu.
Ranczo McConkie w Vernal
Jednym z najważniejszych wydarzeń, istotnych dla badań nad tym skomplikowanym zjawiskiem kulturowym, było udostępnienie, a następnie sprzedaż rządowi federalnemu rancza przez Waldo Wilcoxa. Miało to miejsce w 2001 roku, po 50 latach tajemnicy okrywającej Range Creek Ranch, jakiej strzegł ten miejscowy ranczer. Nie upowszechniał informacji o pozostałościach kulturowych ze swej posiadłości, w obawie przed ich zniszczeniem chociażby przez miejscowych „pot-hunters”. W 2002 r. archeolodzy Jerry Spangler i dr Renee Barlow wraz z ekipą złożoną z wolontariuszy i pracowników różnych instytucji archeologicznych, przystąpili do dokumentacji tego co pozostawili po sobie starożytni mieszkańcy tego terytorium. Do tej pory udało się zadokumentować 300 stanowisk, datowanych najwcześniej na 400 do 600 AD. Do ciekawostek należy to, że podobnie jak Anasazi chociażby w Hovenweep, ludność z tego obszaru zaczęła po 1000 AD budować kamienne wieże w miejscach z najlepszą widocznością na okolicę.
Mimo wielu najnowszych odkryć, zjawisko kulturowe jakim jest kompleks Fremont, nadal stanowi niezwykłą zagadkę, a zarazem nie lada gratkę dla spragnionego odkryć archeologa.
Bibliografia – wybrana
- GUNNERSON, J.H. -1969. The Fremont culture: a study in culture dynamics on the northern Anasazi periphery. Papers of the Peabody Museum of Archaeology and Anthropology.
- AIKENS, C. M. 1970. Hogup Cave. University of Utah Anthropological Papers
- SCHAAFSMA, P. 1994. The rock art of Utah. University of Utah Press
- FAGAN, B. 2000. Ancient North America; the archaeology of a continent. Thames&Hudson
- MADSEN, D,B., SCHMITT D.N. 2005. Buzz-Cut Dune and Fremont foraging at the marigin of horticulture. University of Utah Anthropological Papers
Spodobał Ci się ten wpis? Podziel się nim ze znajomymi, udostępniając w serwisach społecznościowych.
Jeśli podoba Ci się tematyka bloga, sposób w jaki piszę i jak łączę pasję do archeologii z podróżami, polub Archeopasję na facebooku. Bądź na bieżąco i zapisz się do newslettera!
Jeśli masz pytania dotyczące tematów poruszanych na blogu napisz do mnie archeopasja@gmail.com
