© Archeopasja.pl
Kiedy stanęłam oko w oko z wizerunkami dłoni w Cueva de las Manos w Argentynie, byłam tak onieśmielona ich ilością i niezwykłością miejsca, w którym się znalazłam, że nawet przez myśl mi nie przeszło do kogo te dłonie mogły należeć. W mojej głowie i sercu trwała burza myśli i emocji. Nic dziwnego, skoro udało mi się w końcu dotrzeć w miejsce, będące do tej pory jedynie punktem na mapie i zbiorem fotografii i artykułów, które zobaczyłam i przeczytałam. Dopiero kiedy wróciłam do Polski, zaczęłam zagłębiać się w bardziej archeologiczne aspekty wizyty w Cueva de las Manos. Coraz częściej natrafiałam na artykuły poświęcone determinacji płci prehistorycznych artystów, których wizerunki dłoni znajdujemy w jaskiniach i schroniskach skalnych na wszystkich niemalże kontynentach.
Badania podjęte przez rozmaitych badaczy, dotyczące nawet tych samych rejonów świata, dawały jednak bardzo zróżnicowane, a niekiedy nawet zaprzeczające sobie rezultaty. Jak się bowiem okazuje, determinacja płci na podstawie jedynie wielkości dłoni, jest niewystarczająca. Rozmiar dłoni i długość palców nie powinny być jedynym kryterium w oszacowaniu płci. Istnieje bowiem duże prawdopodobieństwo, że dłonie o różnym kształcie mogą dać niemal identyczne wymiary i proporcje. Problemowi przyjrzała się interdyscyplinarna grupa badaczy z trzech uniwersytetów (University of Liverpool, University of Central Lancashire i University of Witwaterstrand). Projekt zaangażował biologów, antropologów i archeologów,
Do analizy dłoni wykorzystali geometryczną analizę kształtu, stosowaną w kryminalistyce. Jak się bowiem okazuje, kształt dłoni mówi nam więcej o płci jej posiadacza niż jej rozmiar albo długość palców. Morfometria geometryczna, bo tak fachowo nazywa się zastosowana metoda, pozwala dodatkowo prześledzić różnice płci w niekompletnych wizerunkach dłoni. Przedstawienia, w których brak palców lub niektóre są krótsze, są dość częste w sztuce paleolitycznej.
Metoda bazuje na analizie kształtu w oparciu o pakiet punktów/znaczników, wyróżnionych na dłoni. Wybór znaczników opiera się z kolei na ich powtarzalności, niezmienności oraz potencjale do opisania proporcji i morfologii dłoni, wliczając w to m.in. środkową część dłoni, czubki palców czy też promienie paliczków. Badacze postulują, że różnice pomiędzy dłonią męską i żeńską, kryją się tak naprawdę w jej części środkowej.
Badacze są przekonani, że wyniki badań z zastosowaniem morfometrii geometrycznej na grupie 132 osób (53 mężczyzn i 79 kobiet), których „odciski” dłoni przeanalizowano, wskazują, że ich metoda może być z powodzeniem używana do określania płci prehistorycznych odcisków dłoni.
Sztuka naskalna jest zjawiskiem fascynującym nie tylko archeologów. Przez swą tajemniczość i niejednoznaczną interpretacją budzi zainteresowanie szerszej publiczności. Niezmiernie trudno określić idee, które przyświecały artystom sprzed kilku, a nawet kilkunastu tysięcy lat w tworzeniu wizerunków na powierzchniach skalnych. Zaś obecność sztuki naskalnej na wszystkich niemalże kontynentach jest niezaprzeczalnie fenomenem, zasługującym na coraz lepsze poznanie. Możemy nazwać się szczęściarzami tam, gdzie mamy do dyspozycji dane etnograficzne, a przedstawienia tworzone były jeszcze w czasach historycznych. Jeśli trudno nam z pełnym przekonaniem powiedzieć coś więcej o symbolicznym znaczeniu sztuki naskalnej, to tym bardziej nie jesteśmy w stanie oszacować płci prehistorycznych artystów. Zastosowanie morfometrii geometrycznej w określaniu płci na podstawie m.in. kształtu dłoni, może nam pomóc przynajmniej w przypadku tak licznie pojawiających się w sztuce prehistorycznej wizerunków ludzkich dłoni. Wiedza na temat płci twórców, może nam ułatwić dostrzeżenie pełnego potencjału interpretacyjnego, drzemiącego w tych wizerunkach oraz rzucić nieco światła na samą ideę ich powstawania.
W kontekście mojej fascynacji sztuką naskalną z Cueva de las Manos, pozostaje więc cierpliwie czekać na zastosowanie geometrycznej analizy kształtu do wizerunków dłoni również w tej odległej, smaganej patagońskim wiatrem lokalizacji.
Tekst powstał w oparciu o poniższe źródła
Komunikat prasowy University of Central Lancashire
NELSON, E., HALL, J., RANDOLPH-QUINNEY, P., SINCLAIR, A. 2016. Beyond size: The potential of a geometric morphometric analysis of shape and form for the assessment of sex in hand stencils in rock art. Journal of Archaeological Science in press http://dx.doi.org/10.1016/j.jas.2016.11.001.
Spodobał Ci się ten wpis? Podziel się nim ze znajomymi, udostępniając w serwisach społecznościowych.
Jeśli podoba Ci się tematyka bloga, sposób w jaki piszę i jak łączę pasję do archeologii z podróżami, polub Archeopasję na facebooku. Bądź na bieżąco i zapisz się do newslettera!
Jeśli masz pytania dotyczące tematów poruszanych na blogu napisz do mnie archeopasja@gmail.com
